17شهريور تكرار عاشورا و ميدان شهدا تكرار كربلا و شهداي ما تكرار شهداي كربلا و مخالفان ملت ما تكرار يزيد و وابستگان او هستند.امام خميني (ره)

مقدمه

دولت جمشيد آموزگار كه از نخستين روزهاي زمامداري، سياست تحميق مردم را پيش گرفته بود و مي خواست با همان سازمان هاي امنيتي موجود، بحران ها را پشت سر بگذارد و رژيم را حفظ كند، نتوانست در برابر امواج توفنده ي انقلاب اسلامي پايداري كند.

تظاهرات مردمي و راهپيمايي هاي عظيم، روز به روز گسترش مي يافت و مراكز فساد، قمارخانه ها وكاباره ها مورد هجوم مردم قرار مي گرفت و اعتراضات مردمي علني تر مي شد. به دنبال شكست كابينه آموزگار و ناتواني دولت در پاسخگويي به استيضاح نمايندگان مجلس فرمايشي شوراي ملي در خصوص حادثه سينما ركس آبادان و قاطعيت انقلابي مردم در پيشبرد خواسته هايشان، پس از يك سال در چهارم شهريور 1357، مجبور به استعفا شد و مهندس جعفر شريف امامي كه از رجال مشهور وابسته رژيم كه 15 سال رئيس مجلس سنا و در سال 1339، نخست وزير بود، به قصد كنترل اوضاع، از طرف شاه مامور تشكيل كابينه شد. نقشه امريكا اين بود كه با اين تغيير و تحول تا حدي از خشم و نفرت عمومي بكاهد. شريف امامي برنامه دولت خود را براساس آشتي ملي و احترام به روحانيت قرار داد و با آزادي 237 نفر از زندانيان سياسي و تعطيلي قمارخانه ها و كازينوها تلاش كرد خود را مردمي نشان دهد. ولي اين ترفندها كارساز نشد و همان روز كه مصادف با شهادت مولاي متقيان علي (ع) بود ، تظاهرات و برخوردهاي خونين ادامه يافت

در پنجم شهريور تظاهرات گسترده مردم در شهرهاي قم، تهران و ... ادامه پيدا كرد و ده ها نفر نيز به شهادت رسيدند. رژيم شاه در يك عقب نشيني آشكار، تقويم شاهنشاهي را كه چندي پيش (سال 1354) رسمي كرده بود، مجدداً به تقويم هجري شمسي مبدل ساخت.

در ششم شهريور 1357 امام خميني (ره) خطاب به ملت پيامي منتشر كرد و نسبت به  حيله هاي دشمنان اسلام و تعويض مهره ها، تغيير تقويم و ... اعلام خطر نمود:

در اين موقع حساس تاريخ ايران، شاه به وسيله كارشناسان خود دست به توطئه خطرناكي زده است كه با اندكي سستي و تغافل، ملت ايران بايد از به دست آوردن آزادي و استقلال و حقوق بشر مايوس شود و خود را براي همه نوع اختناق و شكنجه و قتل و غارت مهيا كند و اسلام بايد از احكام نوراني خود چشم بپوشد... .

... ملت ايران بداند كه در لب پرتگاهي است كه با اندكي غفلت، سقوط مي كند و تمام زحمات و  رنج هاي چندين ساله او پايمال مي شود و تا آخر روي سعادت نخواهد ديد و در نزد خداي متعال مسئول است... .

سيزدهم شهريور(عيد فطر) برگزاري راهپيمائي بزرگ در تهران

اختناقي كه رژيم از سال ها قبل ايجاد كرده بود، در يكي ، دو ماه اخير به اوج خود رسيده بود، اما پيگيري ادامه نهضت از طرف امام (ره) و روحانيت معظم، در روز عيد فطر آن سال تجلي نمود و مردم در شهرهاي خمين، تهران، قم، كرج و ايلام و ديگر شهرها پس از برگزاري نماز عيد به حركت در آمدند و شعارهاي كوبنده بر ضد رژيم سر دادند و  بزرگ ترين راهپيمايي ها در تهران با شركت نزديك به يك ميليون نفر برگزار شد و روزنه اميد پيروزي و نقطه عطف تاريخ سازي را در نهضت اسلامي پديد آورد. تظاهر كنندگان با  مشت هاي گره كرده و فريادهاي كوبنده خواستار بركناري رژيم شاهنشاهي و تاسيس حكومت اسلامي شدند.

راهپيمايان در تهران با ابراز محبت به سربازان و بوسيدن آن ها خواستار پيوستن ارتش به ملت شدند. امام خميني (ره) به مناسبت اين راهپيمايي، اعلاميه اي منتشر و خطاب به ملت ايران فرمودند:

مردم مسلمان ايران به دنبال برگزاري نماز عيد، دست به عبادت ارزنده ديگري زدند كه آن فريادهاي كوبنده عليه دستگاه جبار و چپاولگر براي به پا داشتن حكومت عدل الهي است كه كوشش در اين راه از اعظم عبادات است وفدايي دادن در راه آن سيره انبيا عظام خصوصا  نبي اكرم اسلام و وصي بزرگ او اميرمومنان است... .

ملت عظيم الشأن ايران! نهضت خود را ادامه داده و هرگز سستي به خود راه ندهيد كه نمي دهيد. مطمئن باشيد به اميد خدا پيروزي و سرافرازي نزديك است.

امام خميني (ره) در اين اعلاميه ارتشيان را برادران خود خوانده و خواستار احترام بيشتر به آنان شدند و فرمودند:

... اي سربازان غيور كه براي وطن و كشور خود فداكاري مي كنيد، به پا خيزيد، ذلت و اسارت بس است، پيوند خود را با ملت عزيز استوارتر كنيد... .

تظاهرات روز عيد فطر زمينه اي براي تظاهرات 16 شهريور گرديد. در اين روز راهپيمايي بزرگ تهران انجام شد. ابتدا ماموران كوشش كردند كه جلوي راهپيمايي را بگيرند و چون توفيقي نيافتند خود نيز به دنبال جمعيت به حركت در آمدند.

راهپيمايي و تعطيل عمومي شانزدهم شهريور به واسطه اعتراض مردمي به جنايات رژيم و كشتار مردم در روزهاي پيشين بود . ماموران رژيم از شب قبل در ميدان هاي مهم شهر مستقر شده و آماده هرگونه درگيري با تظاهركنندگان بودند. حركت از قيطريه آغاز شد و به طرف ميدان آزادي ادامه يافت. در اين راهپيمايي شعارهاي خميني رهبر ماست، ايران كشور ماست، برادر ارتشي چرا برادركشي، مسلمان به پاخيز برادرت كشته شد شنيده مي شد و عكس هايي از امام(ره) برفراز دست ها مشاهده مي گرديد. و در بين مردم اعلام شد كه صبح روز بعد (جمعه 17 شهريور) در ميدان ژاله ( ميدان شهدا فعلي ) تجمع صورت خواهد گرفت.

 جمعه سرخ يا 17شهريور-اعلام حكومت نظامي وقتل عام مسلمانان

در اولين ساعات جمعه 17 شهريور سال 1357، ارتشبد غلامعلي اويسي از راديو اعلام حكومت نظامي كرد و اطلاعيه فرمانداري نظامي را به شرح زير قرائت كرد:

1-  دولت شاهنشاهي ايران به منظور ايجاد رفاه مردم و حفظ نظم از ساعت 6 صبح روز جمعه 17 شهريور 1357، مقررات حكومت نظامي را به مدت 6 ماه در شهرهاي كشور اعلام مي نمايد.

2-    اين جانب (ارتشبد اويسي) به سمت فرماندار نظامي تهران و حومه منصوب  گرديده ام.

3-  ساعات منع عبور و مرور از ساعت 21 تا 5 صبح روز بعد تعيين مي گردد... . براساس اطلاعيه شماره سه فرمانداري نظامي اجتماع بيش از دو نفر در تهران ممنوع اعلام گرديد.

مردم تهران كه از حكومت نظامي اطلاع نداشتند، پيش از ساعت 6 صبح و پس از اداي فريضه نماز براي چهارمين روز متوالي، از خانه ها بيرون آمده و سيل آسا روي به خيابان ها آوردند. مركز تجمع آنان ميدان ژاله (ميدان شهداي كنوني) بود، همين كه مردم به خيابان ها رسيدند، ناگهان با ديدن تانك ها و زره پوش هاي نظامي و ماموران مسلسل به دست حكومت نظامي غافلگير شدند.

مردم بدون اعتنا به سربازان به حركت خود ادامه دادند. همگان در دل احساس نوعي شجاعت و از جان گذشتگي مي كردند. از خيابان هاي اطرف سيل انبوه جمعيت با سردادن شعارهاي انقلابي به سمت ميدان ژاله در حركت بودند.

ماموران مسلح، پس از چند بار اخطار از زمين و هوا جمعيت را هدف رگبار مسلسل قرار دادند. فرياد الله اكبر و لااله الالله همه جا را پر كرد. جمعيت وحشت زده و هراسان به هر سمتي مي دويدند، تا مامني براي خود پيدا نمايند و گروهي روي زمين دراز كشيده بودند و رگبار مسلسل ها اجازه حركت به ايشان نمي داد.

ضجه و ناله و فرياد با صداي گلوله در هم آميخته بود و بوي خون و دود و باروت همه جا به مشام مي رسيد. با نزديك شدن ظهر به تدريج ميدان ژاله كه اينك واقعا به ميدان شهدا تبديل گشته بود در هاله اي از سكوت مرگبار فرو رفت. در حول و حوش ميدان آنچه به چشم  مي خورد، جنازه شهيداني بود كه در صحنه نبرد نابرابر همچنان باقي مانده و خون هايي كه هر گوشه اي از ميدان را گلگون كرده بود.

رژيم تعداد كل شهداي 17 شهريور را 58 نفر و مجروحان اين فاجعه را 205 نفر اعلام داشت و تجمع گسترده و عظيم مردم تهران را نقشه خارجي اعلام كرد.

شمار دقيق قربانيان مظلوم حادثه 17 شهريور در ميدان شهدا و خيابان هاي اطراف، هيچ گاه مشخص نگرديد، ليكن، اين رقم از چهار هزار نفر افزون تر بود و يكي از بزرگ ترين فجايع تاريخ انقلاب در جمعه سياه اتفاق افتاد.

پيام امام خميني(ره)به مناسبت كشتار بي رحمانه مردم تهرانامام (ره) فرداي هفدهم شهريور، با ارسال پيامي به ملت شريف و شجاع ايران، ضمن ابراز هم دردي با ملت، كشتار وحشيانه را محكوم نمودند و دولت آشتي ملي را دولتي تحميلي و غير قانوني اعلام كردند.
امام (ره) در گوشه اي از پيام خود فرمودند:

... چهره ايران امروز گلگون است و دلاوري و نشاط در تمام اماكن به چشم مي خورد، آري اين چنين است راه اميرالمومنين علي(ع) و سرور شهيدان امام حسين (ع).

اي كاش خميني در ميان شما بود و در كنار شما در جبهه دفاع براي خداي تعالي كشته مي شد... بايد علما و روشنفكران ملت در زير چكمه دژخيمان خرد شوند تا كسي خيال آزادي به خود راه ندهد. شما اي ملت محترم ايران كه تصميم گرفته ايد خود را از شر رژيم شاه خلاص گردانيد و در رفراندمي كه در سوم و چهارم شوال در برابر ناظران سراسر جهان انجام داديد، به دنيا نشان داديد كه رژيم شاه جايي براي خود در ايران ندارد... .